Başta buğday ve tahıl olmak üzere Ukrayna ve Rus gıda ürünlerini tüm dünyaya dağıtılmasını içeren Karadeniz Tahıl Koridoru Anlaşması’nın süresi 17 Temmuz’da doldu. Rusya devam etmeme kararını açıklayınca, tüm dünyadan tepki yağdı. Ukrayna da Türkiye ile Birleşmiş Milletler’e tahıl anlaşmasını Rusya’sız sürdürmeyi teklif etti.
Telegram kanalından açıklama yapan Ukrayna Devlet Başkanı Vlodomir Zelenski, bu anlaşma kapsamında 45 ülkeye yaklaşık 33 milyon ton tarım ürününün gönderildiği bilgisini paylaştı: “Bunun yüzde 60’ı Cezayir, Tunus, Libya, Mısır, Kenya, Etiyopya, Somali, Sudan başta olmak üzere Afrika ve Asya ülkelerine gitti.
Tarım ürünleri ayrıca Çin, Hindistan, Bangladeş, Endonezya, Pakistan, Irak, Lübnan, Yemen’e gönderildi. Sevkiyatlarımız, Yemen ve Somali gibi ülkelerde farklı dine ve etnik kökene sahip insanların hayatının kurtarılmasını sağlıyor ve bu çok önemli. Bu insanlar hayatlarını sürdürme hakkına sahip.” Afrika, Asya ve Avrupa’nın istikrar hakkına sahip olduğunu vurgulayan Zelenski, “Hepimizin güvenliği için Rusya’nın çılgınlığından korunmayı düşünmemiz gerekiyor. Ukrayna’nın gıda ürünleri, yaklaşık 400 milyon insanın temel güvencesidir” dedi ve ekledi: “Karadeniz Tahıl Girişimi, Rusya’sız da çalışmaya devam edebilir ve etmelidir.
Bu anlaşma geçerliliğini koruyor. Geriye kalan tek şey, bu anlaşmanın dikkatlice uygulanmasıdır. Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve BM Genel Sekreteri Antonio Guterres’e Karadeniz Tahıl Girişimi’nin sürdürülmesi veya anlaşmanın üçlü formattaki eş değeri olan konseptte çalışma yönünde teklif içeren mektuplar gönderdim. Ukrayna, BM ve Türkiye, birlikte gıda koridorunun çalışmasını ve gemilerin denetlenmesini sağlayabilir.”
Anlaşmanın 1 yıllık seyri
22 Temmuz 2022 Tahıl Koridoru Anlaşması imzalandı.
29 Ekim 2022 Rusya anlaşmadan çıktığını açıkladı.
2 Kasım 2022 Rusya yeniden anlaşmaya dahil oldu.
19 Kasım 2022 Anlaşma 120 günlüğüne uzatıldı.
17 Mayıs 2023 Anlaşma 60 gün daha uzatıldı.
17 Temmuz 2023 Rusya çekildi, anlaşma uzatılamadı
“En çok Asya ve Afrika etkilenecek”
Ukrayna Dışişleri Bakanı Dmitro Kuleba, Rusya’nın Karadeniz Tahıl Koridoru Anlaşması’nı sonlandırarak özellikle Asya ve Afrika’daki ülkelere zarar verdiğini kaydetti.
Ukrayna tahılının küresel pazarlara ulaşımının sağlanmasının önemine işaret eden Kuleba, çözüm bulmak için “siyasi irade” gerektiğini, yoğun müzakerelerin devam edeceğini söyledi: “(Karadeniz Tahıl Koridoru Anlaşması’nı sonlandırması ile) Rusya özellikle Afrika ve Asya’daki ülkeleri artan gıda fiyatları ve açlıkla karşı karşıya bırakmış oldu. Buna bir son verilmeli. Bu durum herkes için bir baş ağrısı teşkil ediyor, şimdi Rusya’nın ortaya çıkardığı başka bir sorunu çözmekle uğraşmak zorundayız.”
NATO, Rusya’nın çekilmesini kınadı
NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, “Müttefikimiz Türkiye ve BM’nin çabalarına rağmen Rusya’nın Karadeniz Tahıl Girişimi’nden tek taraflı olarak çekilme kararını kınıyorum” ifadesini kullandı ve ekledi: “Rusya’nın Ukrayna’daki gayrimeşru savaşı dünya genelinde milyonlarca kişiye zarar vermeye devam ediyor.”
Buğday belirsizliğin sürmesiyle yükseldi
Buğdayın Chicago borsasında işlem gören vadeli kontratları, Rusya’nın Karadeniz Tahıl Anlaşması’nı askıya almasıyla yükseldi. Soya fasulyesi de arttı ancak ABD’de hasat kalitesinin beklentilerin üzerinde olması kazanımları sınırladı. Mısır da değer kazandı. Chicago borsasında en yüksek işlem hacmine sahip olan buğday vadeli kontratları yüzde 0.3 artışla 6.56 dolar/bushel, yani 241 dolar/ton seviyesine yükseldi.
BM: Tahıl anlaşmasına ilişkin tüm engelleri kaldıracak imkanımız yok
BM Sözcüsü Stephane Dujarric, günlük basın toplantısında, Rusya’nın Karadeniz Tahıl Koridoru Anlaşması kararını değerlendirdi.
Rusya’nın BM’ye ilettiği belgede anlaşmanın “sonlandırıldığı” ifadesinin yer aldığına dikkati çeken Dujarric, İstanbul’daki Ortak Koordinasyon Merkezi’nde halihazırda son geminin denetiminin yapıldığını, merkezdeki BM personelinin şimdilik orada kalmaya devam edeceğini söyledi. Dujarric, başka ülkelerin gemi göndermek isteme ihtimaline karşı ise “BM Karadeniz’i kontrol etmiyor” ifadesini kullandı.
Rusya’nın “engellerin kaldırılması” talebine ilişkin ise Dujarric, BM’nin birçok adım attığını ve ortaklarıyla görüşmeler yürüttüğünü anımsatarak “Tüm engelleri kaldıracak imkanımız yok” dedi. Dujarric, Türkiye’nin bu çalışmaların kritik bir parçası olduğunu ve şimdiye kadarki çabalarından ötürü “minnettar” olduklarını yineledi.
Rusya: Batı yaptırım uygulamazsa anlaşmaya döneriz
Rusya Dışişleri Bakanlığı’ndan Karadeniz Tahıl Koridoru Anlaşması’nın durdurulmasına ilişkin yazılı açıklama yapıldı.
Ukrayna gıda ihracatının son ana kadar “Kiev ve Batılı küratörlerinin çıkarlarına hizmet etmeyi” amaçladığı savunulan açıklamada, tahıl girişimiyle bugüne kadar 32,8 milyon ton yükün ihraç edildiği, bunun 26,3 milyon tonunun Avrupa Birliği (AB) dahil olmak üzere yüksek ve orta gelir düzeyindeki ülkelere gönderildiği ifade edildi. Açıklamada, “Etiyopya, Yemen, Afganistan, Sudan ve Somali başta olmak üzere en yoksul ülkelere, toplam 922 bin 92 tonla yüzde 3’ten daha az tahıl gönderildi” bilgisi verildi.
Ukrayna’da, IMF’nin talebi üzerine üzerindeki moratoryumu kaldırdıktan sonra ekilebilir arazilerin büyük bir kısmını Cargill, DuPont ve Monsanto gibi Batılı şirketlerin aldıklarına dikkat çekilen açıklamada, “Öte yandan, Ukrayna gıdalarını dampingli fiyatlarla satın alan Avrupalılar, daha sonra katma değeri yüksek mamuller olarak yeniden satış için fabrikalarında işliyorlar.
Aslında Batılılar hem satışta hem de tahılın işlenmesinde iki kez kazanıyorlar. Ayrıca ABD ve AB fiyatlar üzerinde spekülasyon yapıyor, suni bir ürün kıtlığı yaratıyor ve yasa dışı tek taraflı yaptırımlar uygulayarak Rus tarım ürünlerini dünya pazarlarının dışına itiyor” denildi. Batı başkentleri gerçekten Karadeniz Tahıl Girişimi’ne değer veriyorlarsa, Rus gübre ve gıda yaptırımlarından gerçek anlamda vazgeçmeyi düşünmeleri gerektiği vurgulanan açıklamada, “Rusya, vaatler ve güvenceler değil ancak somut sonuçlar alındığında anlaşmaya geri dönmeyi düşünmeye hazır olacaktır” ifadeleri kullanıldı.
Ankara umudunu sürdürüyor
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Rusya’nın askıya alındığını belirttiği Karadeniz Tahıl Koridoru Anlaşması’nın kesintiye uğramadan devam edeceğini umduğunu söyledi. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in anlaşmanın devamından yana olduğunu düşündüğünü belirten Erdoğan, “Putin ile ağustosta ülkemizde bir araya geldiğimizde bu konuları görüşme fırsatı bulacağız” dedi. Erdoğan, ayrıca ağustos ayından önce Putin ile telefonda da görüşebileceğini kaydetti.
